Σκέψεις

Του Στέργιου Μπακολουκά

Η πτώχευση, η χρεωκοπία και οι καταθέσεις: Σχόλια και προβληματισμοί

Ένα σοβαρό ζήτημα που τελευταία όλο και συχνότερα απασχολεί επενδυτές και μη είναι αυτό της ασφάλειας των καταθέσεων στις ελληνικές τράπεζες. Πολλά διαβάζουμε, ακούμε και φανταζόμαστε, συχνά αντικρουόμενα. Είναι ένα μεγάλο θέμα με πολλές πτυχές που θα επιθυμούσα να σχολιάσω. Μερικά ερωτήματα που πρόχειρα προκύπτουν είναι αν για παράδειγμα υποκαταστήματα ξένων τραπεζών που λειτουργούν εδώ με έδρα σε άλλη χώρα -πχ Βρετανία- προσφέρουν ασφάλεια ανάλογη με τη χώρα έδρας τους, όπως ισχυρίζονται εκπρόσωποι τους. Μήπως είναι ασφαλέστερο να μεταφερθούν χρήματα σε λογαριασμό εκτός Ελλάδος έστω και αν υπάρχουν μικρά επιτόκια και αυξημένα κόστη διατήρησης τους;
Ας δούμε λοιπόν πώς έχει το ζήτημα, υπογραμμίζοντας βεβαίως ότι εκφράζω δικές μου απόψεις.

- Θα πτωχεύσει η Ελλάδα;
Η απάντηση είναι κατηγορηματική: Μόνον τα πρόσωπα (νομικά ή φυσικά) πτωχεύουν (σύμφωνα με τη νομική έννοια του όρου). Τα κράτη δε πτωχεύουν.
Τα κράτη, όπως και τα πρόσωπα, μπορούν να χρεοκοπήσουν.
Χρεωκοπία συμβαίνει...

...όταν κάποιο πρόσωπο, ή κάποιο κράτος δε μπορεί να αποπληρώσει τα χρέη του τα οποία είναι απαιτητά σε δεδομένη χρονική στιγμή.
Η χώρα όντως, μπορεί να χρεοκοπήσει. Και αυτό επιχειρεί να προλάβει η Κυβέρνηση, όμως πέρα από τις ρητορείες, δεν είναι ακόμη σαφής ο τρόπος με τον οποίο προτίθεται να το καταφέρει. Βεβαίως υπάρχει και η πιθανότητα "διάσωσης" της χώρα από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη - μέλη της.

Εάν ένα Κράτος βρεθεί σε "απόγνωση" λόγω εμφανούς αδυναμίας εξεύρεσης λύσεων για την αποπληρωμή των χρεών του, κατευθύνεται στην τελευταία λύση που απομένει: Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Το ΔΝΤ εγγυάται την αποπληρωμή των χρεών της χώρας, με τον όρο ότι η χώρα αποδέχεται τα μέτρα που αυτό ορίζει. Και βεβαίως, τα μέτρα που ορίζει και επιβάλει το ΔΝΤ είναι σκληρά, απρόσωπα και συνήθως καταστροφικά για την Κυβέρνηση και την κοινωνία της χώρας που επεμβαίνει.

Συνεπώς, τεχνικά, ούτε να χρεοκοπήσει μπορεί μία Ελλάδα. Αφού, ακόμη και εάν δεν υπάρξει παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (πράγμα που προφανώς αποκλείεται μετά τις τοποθετήσεις των αρμοδίων της Ένωσης), τότε θα καταφύγει στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Σε κάθε περίπτωση, τα μέτρα που θα ληφθούν θα είναι κατά πολύ σκληρότερα από αυτά που συζητούνται σήμερα στα παράθυρα της τηλεόρασης και που γράφονται στις εφημερίδες.

- Τί θα γίνει στα επόμενα χρόνια;
Και κάτι ακόμη, το οποίο φοβούνται -ή δε φθάνουν μέχρι εκεί οι γνώσεις τους- οι δημοσιογράφοι των παραθύρων, αλλά και που φοβούνται να μας πουν οι πολιτικοί μας: Τα μέτρα αυτά ισχύουν για φέτος μόνον. Τον επόμενο χρόνο, για τον οποίο η Κυβέρνηση έχει δεσμευθεί να μειώσει το έλλειμμα κατά ακόμη 3% του ΑΕΠ, δηλαδή να περιορίσει τη δημοσιονομική της πολιτική κατά 3% ακόμη, θα πρέπει πέραν των φετινών μέτρων να πάρει και επιπρόσθετα. Και τον επόμενο χρόνο, μέτρα για ακόμη 3%...
Και μάλιστα εάν αποδειχθεί -και κατά την άποψή μου θα αποδειχθεί- ότι οι ελπίδες για άνοδο του ΑΕΠ κατά το 2011 και 2012 είναι φρούδες, τότε το "σφίξιμο" της δημοσιονομικής πολιτικής θα πρέπει να είναι ακόμη μεγαλύτερο.
Είναι απίστευτο το πόσο προσαρμοστικός θα πρέπει να αποδειχθεί αυτός ο λαός για να αντέξει...

- Υπάρχει κίνδυνος για τις καταθέσεις μας;
Θεωρητικά υπάρχουν κίνδυνοι. Και ποιοί είναι οι κίνδυνοι αυτοί;
α) Αποχώρησης της χώρας από την ευρωζώνη. Βραχυπρόθεσμα, θα μπορούσε να είναι η ιδανικότερη λύση. Όμως, δε θα ωφελήσει τη χώρα μακροπρόθεσμα στις "διεθνείς καταιγίδες" που έρχονται. Εν τούτοις, είναι υπαρκτός και κανείς δε μπορεί να τον αποκλείσει.
Στην περίπτωση αυτή, οι καταθέσεις μετατρέπονται αυτόματα σε δραχμές. Όλες οι κατηγορίες.
Σε δραχμές θα μετατραπούν και οι λογαριασμοί ομολόγων του ελληνικού δημοσίου που κατέχουν οι έλληνες ή οι κάτοικοι της Ελλάδας.
Εκτιμώ (με τις γνώσεις που έχω, που μπορεί να αποδειχθούν ελλιπείς) ότι στην υποθετική περίπτωση επιστροφής στη δραχμή, δε θα πειραχθούν οι συναλλαγματικοί λογαριασμοί που έχουμε σε τράπεζες.
Επίσης, δε θα πειραχθούν οι επενδύσεις που πιθανώς κάποιοι Έλληνες έχουν σε ξένα χρηματιστήρια μέσω χρηματιστηριακών λογαριασμών. Δε μπορώ να είμαι βέβαιος για τα Αμοιβαία Κεφάλαια που έχουμε αγοράσει από ελληνικές τράπεζες. Εκτίμησή μου είναι ότι θα μετατραπούν στο νόμισμα της χώρας που ανήκει η Τράπεζα από την οποία αγοράσθηκαν.

β) Θέμα φορολόγησης των καταθέσεων: Η θεωρία μας λέει ότι το Κράτος, έχει τη νομική ισχύ (π.χ. με την έκδοση μίας Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου) ένα Σάββατο βράδυ, να κάνει τα πάντα: να φορολογήσει, να πάρει ένα ποσοστό από τις καταθέσεις, να πάρει ένα ποσοστό από καταθέσεις πάνω από ένα ύψος, ή ένα ποσό από καταθέσεις οι οποίες ανήκουν σε μία κατηγορία προσώπων. Βέβαια, στην πράξη, αυτά είναι πολύ δύσκολο να γίνουν. Και αποτελούν την έσχατη των εσχάτων λύση. Θεωρητικά, κάτι τέτοιο θα μπορούσε να γίνει εάν αποτύγχαναν τα μέτρα της Ε.Ε. και στη συνέχεια τα μέτρα του ΔΝΤ προς το οποίο αναγκαστικά θα καταφεύγαμε.
Άλλωστε, στη χώρα μας υπάρχει προηγούμενο με το Αναγκαστικό Δάνειο του 1923, όταν ξαφνικά και "εν μία νυκτί " αποφασίστηκε να κοπούν (στην κυριολεξία να κοπούν) στα δύο όλα τα χαρτονομίσματα άνω των 50 δραχμών, με το μισό χαρτονόμισμα να πηγαίνει αναγκαστικά στην πληρωμή ενός δανείου που έπρεπε να πάρει τότε η Κυβέρνηση για τη ρύθμιση των αναγκών που είχαν προκύψει από την έλευση των προσφύγων.
Όμως, άλλο πράγμα η μεταπολεμική -ηττημένη- Ελλάδα του 1923 και άλλο η Ελλάδα της Ευρωζώνης του 2010.

γ) Γιατί φεύγουν χρήματα προς το εξωτερικό;
Φεύγουν κυρίως απ' όσους φοβούνται ότι θα συμβεί κάτι απ' όσα περιγράφω παραπάνω, στο (α) και (β).
Είναι υπερβολικές αυτές οι ενέργειες;
Επειδή δεν είμαι κυβερνητικός παράγοντας ή τραπεζίτης ή δημοσιογράφος των παραθύρων για να σας πω αυτό που "πρέπει", θα σας πω απλά την άποψή μου.
Μπορεί να θεωρώ δύσκολα έως πολύ δύσκολα να συμβούν τα όσα αναφέρω στα (α) και (β), αλλά η λογική λέει ότι δε μπορούμε να τα αποκλείσουμε. Μέσα απ' αυτή την οπτική δε θα μπορούσα να εκφράσω κατηγορηματικά την άποψη ότι αδίκως και υπερβολικά, κάποιοι πράττουν ότι πράττουν.

δ) Πώς μπορεί κάποιος να βγάλει χρήματα στο εξωτερικό;
Δυστυχώς, εδώ οι γνώσεις μου είναι "φτωχές". Ακούω κι εγώ "ιστορίες" από διάφορους που το έκαναν οι ίδιοι ή άκουσαν από άλλους που το έκαναν. Εδώ πραγματικά, η εφευρετικότητα του νεοέλληνα οργιάζει!
- Άνοιγμα λογαριασμών σε ξένες άλλες χώρες: Δεν είναι εύκολο, είναι δαπανηρό (αφού απαιτούνται ταξίδια κλπ), δεν είναι πάντα εφικτό (λόγω περιορισμών, πόθεν έσχες κλπ), αλλά είναι το πιο σίγουρο. Εάν τελικά επέλεγα να κάνω κάτι τέτοιο, θα προτιμούσα χώρες όπως ή Γερμανία, Αυστρία, Ολλανδία, ή λογαριασμό σε ευρώ στην Αγγλία. Θα απέφευγα τις χώρες του "ευρωπαϊκού νότου", τη Γαλλία και την Κύπρο. Σε κάθε περίπτωση, πριν έκανα κάτι τέτοιο θα ζητούσα την άποψη ενός τραπεζίτη, χρηματιστή ή δικηγόρου.
- Άνοιγμα λογαριασμών σε ξένες τράπεζες στην Ελλάδα : Δεν έχω άποψη, αφού δε μπορώ να γνωρίζω πόσο αποφεύγονται τα ρίσκα σε πιθανή νομοθετική πράξη της Ελλάδας. Εδώ απαιτούνται οι γνώσεις νομικού συμβούλου και όχι οικονομικού.
- Άνοιγμα χρηματιστηριακών λογαριασμών σε ξένες Χρηματιστηριακές, ή σε ελληνικές Χρηματιστηριακές που συνεργάζονται ή που είναι θυγατρικές ξένων, τους οποίους μπορούμε να χειριστούμε απ' εδώ: Είναι μία λύση.
- Ανάληψη ευρώ από την τράπεζα και κρύψιμο κάτω από το στρώμα : Είναι και αυτό μία λύση, αλλά μην το πείτε αριστερά και δεξιά. Επειδή είτε θα σας κλέψουν, είτε θα πουν ότι είστε νευρωτικοί. Είτε και τα δύο...

Κοιτάξτε κύριοι.
Η κατάσταση είναι κρίσιμη. Και πάνω απ' όλα δύσκολη. Και θα γίνει ακόμη πιο δύσκολη. Και όσο θα είναι δύσκολη, θα είναι κρίσιμη.
Επειδή κάποιοι είναι ήδη θυμωμένοι με όσα γράφω και θα με κατηγορήσουν ότι προκαλώ φόβους ή διασπείρω φήμες, πανικό κλπ, απαντώ ότι, εκφράζω μόνο τις απόψεις μου για την πορεία της οικονομίας, των αγορών και των μετοχών. Θα μπορούσα να το κάνω ανώνυμα όμως ταυτόχρονα θέλω να έχω την ευθύνη αυτών που γράφω. Κατά τους τελευταίους μήνες, πολύ πριν κάποιοι ανακαλύψουν ότι η Ελλάδα είναι υπερχρεωμένη, κατέγραψα τις ανησυχίες μου, λέγοντάς στους φίλους μου ότι όσα θα γίνουν το επόμενο διάστημα δε θα αφορούν μόνον τις επενδύσεις τους, αλλά επεκτείνονται στην κατάσταση της δουλειάς μας και ακόμη της ζωής μας.
Το να κρυβόμαστε και να αποφεύγουμε να εκφράζουμε απόψεις σε υπαρκτές ανησυχίες και προβλήματα δεν αποτελεί τη λύση. Αποτελεί στρουθοκαμηλισμό.

Και δύο λόγια για την αγορά (χρηματιστήριο) :
Η αγορά καταρρέει, μπρος στην άτακτη αποχώρηση των κεφαλαίων ελλήνων και ξένων. Σήμερα έκανε μία τεχνική αντίδραση. Μην τη δείτε σαν ευκαιρία για ένα γρήγορο κέρδος. Δείτε τη σαν ευκαιρία να φύγετε.
Αυτή τη φορά, η αναμονή δε θα είναι κάποιων μηνών, όπως ήταν το 2003 ή το 2009. Θα είναι αναμονή ετών. Και ίσως, όταν πάλι με το καλό ανακάμψει η αγορά, θα υπάρχει ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον.
Όταν η αγορά θα πάει στα χαμηλά του Μαρτίου (κάποια στιγμή θα γίνει και αυτό), μην περιμένετε ότι θα κάνει την αντίδραση του 2003 ή του 2009. Ίσως να το επιχειρήσει. Όμως, δεν θα πετύχει τίποτα.
Όσο τα αδιέξοδα της οικονομίας και της χώρας είναι τόσο μεγάλα, η εμμονή στην ελληνική αγορά είναι προβληματική.
Μην ψάχνετε "πάτους". Ή, μην αντιδράτε στις ...αντιδράσεις! Εάν είναι να κάνετε κάτι ….. επιλέξτε τη λύση του "στρώματος". Εκεί τουλάχιστον έχετε πιθανότητες να τη γλυτώσετε...

Δίνω αρκετό βάρος στις ξένες αγορές. Όχι σε όλες. Στις αναπτυσσόμενες. Οι οποίες όμως για να κινηθούν θετικά, θα πρέπει τουλάχιστον να μην καταρρεύσει η Αμερική.
Για όσο διάστημα διατηρείται η παρούσα ανωμαλία που επηρεάζει όλο τον κόσμο, καλό είναι να περιμένουμε. Άλλωστε μπορεί να αποτελέσει μία ευκαιρία για να μάθουμε τα πράγματα για τις αγορές αυτές, καλύτερα.

Οι επενδύσεις είναι "παιχνίδι" στρατηγικής. Και όχι έμμονων ιδεών ή ιδεοληψιών. Ας δούμε την κατάσταση λογικά. Και ας μη βιαστούμε να κινηθούμε προς άλλες αγορές. Θα περιμένουμε. Και σε κάποια στιγμή θα δοθεί η καλή ευκαιρία.

Δεν έχουμε αποκλείσει τις επενδύσεις στην Ελλάδα. Σε μικρό ποσοστό "μένουμε Ελλάδα". Όμως, προς το παρόν, ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΜΕ.