Ένα δίκτυο θεματικών Μουσείων και μια πρόταση για την Αράχωβα

του Γιάννη Αν. ΛΟΥΚΑ

Ένα δίκτυο θεματικών Μουσείων
και μια πρόταση για την Αράχωβα

Η πρόσφατη πρόταση της ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ για τη μερική εξαγορά του ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΟΥ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΙΟΥ και της ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ κυριάρχησε στην επικαιρότητα, τάραξε τα νερά και υποστηρίζεται ότι θα αλλάξει ριζικά το τραπεζικό τοπίο ενώ είναι πιθανό να μεταβάλει και το συνολικό οικονομικό κλίμα.
Όμως, αγαπητοί φίλοι του ΝΤΕΛΑΛΗ, δε σκοπεύω να κάνω οικονομική ανάλυση ή πρόβλεψη γεγονότων και κινήσεων, καθώς ούτε είμαι ο πιο ειδικός, ούτε θα ήθελα να σας πήξω με νούμερα καλοκαιριάτικα.
Με αφορμή αυτή την επικαιρότητα ήθελα να μοιρασθώ μαζί σας το συνειρμό που μου δημιουργεί η ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ. Και αυτός δεν είναι άλλος από το ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΟΜΙΛΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ (ΠΙΟΠ).
Όλες οι μεγάλες ελληνικές Τράπεζες, εκτός από την καθαρά οικονομική τους λειτουργία, διαθέτουν και συντηρούν αξιόλογα πολιτιστικά ιδρύματα με σημαντική προσφορά στον πολιτισμό και το κοινωνικό σύνολο.
Το συγκεκριμένο ΠΙΟΠ ασχολείται με εκδόσεις, ερευνητικά προγράμματα, επιστημονικές εκδηλώσεις, βιβλιοθήκη, φωτογραφικό αρχείο, ιστορικό αρχείο, εκπαιδευτικά προγράμματα και (το πιο ενδιαφέρον για μένα) Δίκτυο Μουσείων.

Το Δίκτυο Μουσείων

Το ΠΙΟΠ οργανώνει και διαχειρίζεται ένα δίκτυο Θεματικών Μουσείων που μελετά, διασώζει και προβάλλει την ελληνική κληρονομιά και την πολιτιστική ταυτότητα του τόπου μας. Σε κάθε Μουσείο προβάλλεται ο ειδικός χαρακτήρας της παραγωγής της συγκεκριμένης περιοχής. Η λειτουργία των Μουσείων επιτυγχάνεται με την άμεση και αμέριστη συνεργασία της τοπικής κοινωνίας και όλων των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης, ενώ τηρούνται οι σύγχρονες μουσειολογικές προδιαγραφές με επιστημονική αρτιότητα αλλά ταυτόχρονα με απλό, εύληπτο και περιεκτικό τρόπο παρουσίασης.
Το συνεχώς επεκτεινόμενο Δίκτυο Μουσείων αποτελεί μιας μεγάλης κλίμακας πολιτιστική παρέμβαση που στοχεύει στην ενίσχυση της περιφέρειας, ενώ φιλοδοξεί να αποτελέσει τόπο συνάντησης των τοπικών κοινωνιών.

Χάρτης του Δικτύου των Μουσείων ανά την Ελλάδα

1. Μουσείο Μετάξης στο Σουφλί.
2. Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης στη Δημητσάνα.
3. Μουσείο της Ελιάς και του Ελληνικού Λαδιού στη Σπάρτη.
4. Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου στην Αγία Παρασκευή Λέσβου.
5. Μουσείο Πλινθοκεραμοποιίας Ν&Σ Τσαλαπάτα στο Βόλο.
6. Μουσείο Μαρμαροτεχνίας στον Πύργο της Τήνου.
7. Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας στην ορεινή Κορινθία.

Ιστορικό και προσωπική μαρτυρία

Παρακολουθώ την προσπάθεια αυτή σχεδόν από τα φοιτητικά μου χρόνια στο Πολυτεχνείο. Μάλιστα όλα ξεκίνησαν από την ΕΤΒΑ (Ελληνική Τράπεζα Βιομηχανικής Ανάπτυξης), μία κρατική Τράπεζα που είχε κύριο έργο της το σχεδιασμό και την υλοποίηση της βιομηχανικής ανάπτυξης της χώρας, ασφαλώς με χρήση εξελιγμένης τεχνολογίας, καινοτομιών και με μεθόδους συμβατές με την προστασία του περιβάλλοντος. Για τους μελλοντικούς μηχανικούς του ΕΜΠ η ΕΤΒΑ αποτελούσε ένα πρωτοπόρο και ελπιδοφόρο όχημα προς το νέο κόσμο της τεχνολογίας.
Δυστυχώς μέσα σε λίγα χρόνια όλα άλλαξαν. Η αποβιομηχάνιση της χώρας σταδιακά αλλά συστηματικά συντελέσθηκε οριστικά με συνειδητές επιλογές της δημόσιας διοίκησης, της γραφειοκρατικής διαδικασίας, των συλλογικών φορέων και των τοπικών κοινωνιών στο όνομα της διάσωσης του περιβάλλοντος και της καθολικής αγροτοτουριστικής ανάπτυξης.

Στρέφοντας το βλέμμα προς τις δεκαετίες αυτές που πέρασαν και κάνοντας έναν μικρό απολογισμό θα αναφέρω την καθαρά προσωπική μου άποψη η οποία είναι ότι καταφέραμε το αδύνατο και απίθανο, δηλαδή:

• Αποβιομηχανίσαμε σχεδόν πλήρως τη χώρα με αποτέλεσμα την αύξηση της ανεργίας, τη φυγή του κορυφαίου τεχνολογικού μας δυναμικού ανθρώπινου δυναμικού στο εξωτερικό και την επιδείνωση της σημερινής μας οικονομικής μας κρίσης (η φράση “δεν παράγουμε πια τίποτα” συζητιέται σε κάθε καφενείο, σε κάθε παρέα).
• Δεν κατορθώσαμε όχι να σώσουμε το περιβάλλον αλλά ούτε καν να το διατηρήσουμε. Όπου και να ταξιδέψουμε το περιβάλλον είναι αυτό που μας πληγώνει.
• Ο πολυπόθητος καθολικός αγροτουρισμός και η συνολική ανάπτυξη μάλλον παραμένει ένα όνειρο θερινής νυκτός και νομίζω ότι οι περισσότεροι θα αποκομίσουμε σχετικά παραδείγματα κατά τις καλοκαιρινές διακοπές (λίγες ή πολλές).

Με δυο λόγια τρέχαμε τρεις και κατορθώσαμε να βγούμε τέταρτοι!

Μετά τη μακρά αυτή παρένθεση επανερχόμαστε στην ΕΤΒΑ, που παράλληλα είχε ιδρύσει το Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ίδρυμα για να αποδειχθεί έτσι ότι...

...οι έννοιες του πολιτισμού και της τεχνολογίας κάθε άλλο αρά ασύμβατες είναι υπό τις κατάλληλες βέβαια προϋποθέσεις. Το ίδρυμα της ΕΤΒΑ δημιούργησε τα τρία πρώτα Μουσεία που αναφέραμε παραπάνω.
Στη συνέχεια η ιδιωτική Τράπεζα Πειραιώς που εξαγόρασε την ΕΤΒΑ, όχι μόνο διατήρησε τα Μουσεία αυτά αλλά δημιούργησε τα επόμενα τέσσερα και λειτουργεί σήμερα και τα επτά και προφανώς έχει και μελλοντικά σχέδια προς υλοποίηση.

Σύνδεση με τη σημερινή Αράχωβα

Θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς (καλόπιστα ή όχι): ευχαριστούμε για την ενημέρωση αλλά τι θέση έχουν αυτά στο τοπικό μας blog; Νομίζω ότι κάποια σχέση έχουν ή μπορεί να αποκτήσουν. Δίνω μερικές επιγραμματικές απαντήσεις:

1. Ο ΝΤΕΛΑΛΗΣ θεωρώ ότι λειτουργεί και ενημερωτικά. Καλό είναι να ξέρουμε τι υπάρχει και παραπέρα απ’ την αυλή μας, καθώς έτσι διευρύνονται οι ορίζοντες.
2. Κινούμενοι αρκετοί αναγνώστες προς διάφορους καλοκαιρινούς προορισμούς, ίσως έχουν την ευκαιρία να επισκεφθούν κάποια απ’ αυτά τα Μουσεία και να μας μεταφέρουν από πρώτο χέρι τις εντυπώσεις τους. Ήδη την αρχή έκανε ο «Αχός της ΑΡΑΧΩΒΑΣ» όταν στο τελευταίο φύλλο του παρουσίασε το Μουσείο Μαρμαροτεχνίας Τήνου.
3. Ενδεχομένως βοηθούμε να ξεπεράσουμε παγιδευτικά διλήμματα του τύπου περιβάλλον ή ανάπτυξη, βιομηχανία ή τουρισμός, παραγωγή ή υπηρεσίες κλπ, αφού βλέπουμε παραδείγματα τοπικών κοινωνιών που πέτυχαν και τα δύο, ενώ υπάρχουν άπειρα παραδείγματα τοπικών κοινωνιών που απέτυχαν παταγωδώς και ταυτόχρονα σε όλα.
4. Το παρελθόν κάθε τόπου ή το σύγχρονο πρόσωπό του δεν χρειάζεται ούτε να κρύβεται ούτε να δαιμονοποιείται. Μπορεί να διασωθεί, να αναδειχθεί και να γίνει πόλος έλξης.
5. Τα παραπάνω Μουσεία δίνουν πολιτιστική ταυτότητα και χαρακτηρίζουν δυναμικά μια τοπική κοινωνία. Απόδειξη ότι οι τουριστικοί οδηγοί (π.χ. EXPLORER) αφιερώνουν οπωσδήποτε μία ολόκληρη έγχρωμη σελίδα με φωτογραφίες στα Μουσεία αυτά.
6. Το καθένα από αυτά τα Μουσεία προσελκύει εκπαιδευτικές εκδρομές, επιστημονικά συνέδρια ή γίνεται τόπος πολιτιστικών εκδηλώσεων με ευρύτερη απήχηση.
7. Σε εποχές οικονομικής κρίσης που επηρεάζει σημαντικά και τον τουρισμό, τέτοια συγκριτικά πλεονεκτήματα και ποιοτικά χαρακτηριστικά θα αποτελούν ολοένα και περισσότερο κριτήρια επιλογής για κάθε τουριστικό προορισμό, σε συνδυασμό βέβαια πάντα με μια κατάλληλη πολιτική λογικών τιμών και προσφορών στις παρεχόμενες υπηρεσίες.

Πρόταση για την Αράχωβα

Καθόλου δεν με ευχαριστεί που το όνομα της Αράχωβας λείπει από αυτό τον κατάλογο των θεματικών Μουσείων. Όταν μάλιστα διάβασα ότι το Μουσείο Ελαιουργίας Λέσβου στεγάζεται στο χώρο του παλιού κοινοτικού ελαιοτριβείου, δεν σας κρύβω ότι ήρθε στο νου μου το θέμα του ελαιοτριβείου μας και της ανάγκης μετεγκατάστασης αλλά και αξιοποίησης του υπάρχοντος. Μάλλον όμως χάσαμε μια ευκαιρία.

Όμως ποτέ δεν είναι αργά, αρκεί να βάλουμε στόχους (ρεαλιστικούς αλλά και φιλόδοξους) και να εργασθούμε ενωμένοι γι’ αυτούς.
Άλλωστε όπως αναφέρει και το σχετικό site του ΠΙΟΠ (www.piop.gr) το δίκτυο είναι συνεχώς επεκτεινόμενο. Γιατί λοιπόν να μην είναι στην Αράχωβα ένα επόμενο θεματικό Μουσείο; Πιστεύω ότι πολλοί φορείς θα ήθελαν να δημιουργήσουν κάτι αξιόλογο στη σημερινή φημισμένη Αράχωβα. Απλό δεν είναι αλλά και ακατόρθωτο δεν είναι.

Για την πληρότητα του άρθρου αλλά και σαν έναυσμα για προβληματισμό και ανταλλαγή απόψεων κάνω δύο αρχικές ανεπεξέργαστες προτάσεις, αφού το λάδι ως σημαντικό τοπικό προϊόν ήδη έχει καλυφθεί εις διπλούν.

- 1η ΠΡΟΤΑΣΗ

Μουσείο Κτηνοτροφίας και Γάλακτος: Στην πατρίδα της φορμαέλας, της φέτας Παρνασσού, του οψιμοτυριού τι πιο φυσικό; Εξάλλου παρά την τουριστική ανάπτυξη η κτηνοτροφία μας εκτός από τη μακραίωνη παράδοση είναι ζωντανή και ακμαία. Η ύπαρξη και σύγχρονων σφαγείων προσθέτει ένα πλεονέκτημα.

- 2η ΠΡΟΤΑΣΗ

Μουσείο Εθνικών Δρυμών: Ο Παρνασσός μαζί με τον Όλυμπο αποτέλεσαν τους πρώτους Εθνικούς Δρυμούς της πατρίδας μας. Οι πολυποίκιλες διαστάσεις της αξίας του Παρνασσού (μυθολογικές, ιστορικές, αρχαιολογικές, σπηλαιολογικές, γεωλογικές, φυσικές, εθνικές, τουριστικές, φιλολογικές κλπ, κλπ, κλπ) τον καθιστούν ένα μοναδικό και κορυφαίο βουνό, πανάξιο να δεχθεί στην αγκαλιά του ένα παρόμοιο Μουσείο.

Σας ευχαριστώ για την υπομονή σας και την προσοχή σας.

Με εκτίμηση
ΙΑΛ